Insulinooporność – przyczyny, objawy, dieta i leczenie insulinooporności

Czym jest insulinooporność?

Insulinooporność to zaburzenie metaboliczne, które występuje, gdy komórki organizmu wykazują zmniejszoną wrażliwość na insulinę — hormon wytwarzany przez trzustkę. Prowadzi to do trudności we wchłanianiu glukozy oraz do gromadzenia się cukru we krwi.

Kiedy kogoś dotyka insulinooporność, trzustka musi ciężej pracować, aby uwolnić wystarczającą ilość insuliny i utrzymać niski poziom cukru we krwi. Z czasem zdolność trzustki do uwalniania insuliny zaczyna się zmniejszać. Oporność na insulinę może zwiększyć ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 i innych problemów zdrowotnych.

Działanie insuliny w organizmie

Insulina odgrywa kluczową rolę w regulacji poziomu cukru we krwi, pomagając komórkom wchłaniać glukozę (cukier) z pożywienia, spożywaną w celu pozyskania energii. Insulina odpowiada więc za przekazywanie komórkom poleceń, aby pozwoliły glukozie na wejście i przekształcenie się w energię.

Insulina działa jako przekaźnik, który instruuje wątrobę, aby magazynowała pewną ilość glukozy, zamiast uwalniać ją do krwiobiegu. U zdrowej osoby insulina pomaga organizmowi utrzymać dobrą równowagę energetyczną, nie pozwalając na zbyt długi wzrost poziomu glukozy we krwi. U osoby dotkniętej insulinoopornością wrażliwość tkanek na działanie insuliny się zmniejsza.

Jakie są przyczyny insulinooporności?

Według dotychczasowych badań nie znaleziono głównej przyczyny insulinooporności. Dowiedziono jednak, że istnieje wiele czynników, które przyczyniają się do tego stanu. Insulinooporność może dotknąć każdego (nawet osobę, która ma prawidłowy poziom glukozy) i może być tymczasowa (stosowanie leków sterydowych przez krótki okres powoduje insulinooporność) lub przewlekła.

Dwa najczęstsze czynniki decydujące w przypadku insulinooporności to nadmiar tkanki tłuszczowej, szczególnie w okolicach brzucha (otyłość brzuszna) i brak aktywności fizycznej.

Objawy insulinooporności

Najczęstsze objawy insulinooporności to:

• skrajne pragnienie lub nadmierny apetyt,

• drażliwość i wahania nastroju,

• bóle i zawroty głowy,

• nadmierna senność po posiłku,

• odczuwanie głodu nawet po posiłku,

• zaburzenia gospodarki węglowodanowej: częsta chęć na cukier/coś słodkiego,

• niewyjaśniony przyrost masy ciała i trudności z utratą wagi,

• częste (lub częstsze niż kiedyś) oddawanie moczu,

• mrowienie w dłoniach lub stopach,

• odczuwanie większego zmęczenia,

• zmęczenie, które mija zaraz po zjedzeniu posiłku,

• ciemne plamy na skórze (rogowacenie ciemne), które często rozwijają się w fałdach i bruzdach ciała,

• częste infekcje,

• problemy ze snem,

• nieprawidłowości w badaniu krwi: wysoki poziom cukru we krwi, podwyższenie poziomu cholesterolu i trójglicerydów, zwiększone stężenie kwasu moczowego.

Co nasila insulinooporność?

Naukowcy i badacze nie są do końca pewni, co powoduje, że zmniejszona wrażliwość tkanek na insulinę u jednych osób występuje, a u innych nie. Pewne jest, że do typowych czynników nasilających insulinooporność należą:

• nadwaga lub otyłość, zwłaszcza, gdy dodatkowy tłuszcz odkłada się wokoło brzucha,

• prowadzenie siedzącego lub mało aktywnego trybu życia,

• palenie tytoniu,

• spożywanie dużych ilości alkoholu,

• problemy ze snem,

• wysoki poziom cholesterolu,

• nadciśnienie tętnicze.

Jak zdiagnozować insulinooporność?

Podstawowym narzędziem do diagnozowania insulinooporności jest metoda HOMA, czyli wskaźnik wrażliwości na insulinę. Jest to szybka i niezbyt inwazyjna metoda polegająca na pobraniu próbki krwi żylnej, w której określa się stężenie glukozy i insuliny. Znając te wartości i przy użyciu wzoru oblicza się wskaźnik insulinooporności (HOMA-IR).

Chcąc uzyskać wiarygodny wynik, można powtórzyć badanie 3-krotnie lub wykonać test doustnego obciążenia glukozą. Test ten polega na pomiarze stężenia glukozy we krwi przed i po spożyciu określonej ilości glukozy. Pacjent nie powinien jeść przez co najmniej 8-10 godzin przed badaniem. Najpierw pobiera się próbkę krwi, aby zmierzyć początkowy poziom glukozy na czczo. Po spożyciu roztworu glukozy wykonuje się kolejne pobrania krwi i dokonuje interpretacji wyników w określonych odstępach czasowych.

Leczenie insulinooporności – na czym polega?

Leczenie insulinooporności polega na zastosowaniu strategii, które mają na celu poprawę wrażliwości komórek na insulinę. Leczenie obejmuje kilka ważnych aspektów:

• zmiana w sposobie odżywiania: zbilansowana dieta, regularne posiłki o kontrolowanej wielkości, stosowanie produktów o niskim indeksie glikemicznym,

• regularna aktywność fizyczna: minimum 150 minut umiarkowanej aktywności fizycznej tygodniowo,

• kontrola masy ciała: redukcja masy ciała już o 5-10% może znacząco poprawić wrażliwość na insulinę,

• leczenie farmakologiczne: w niektórych przypadkach lekarz może zalecić leki wspomagające leczenie insulinooporności, które pomogą obniżyć poziom glukozy we krwi poprzez zmniejszenie produkcji glukozy w wątrobie i poprawę wrażliwości tkanek na insulinę,

• monitorowanie stanu zdrowia: regularne badania (w tym poziomu glukozy we krwi oraz insuliny).

Sprawdź także artykuł Kilka praktycznych porad na redukcji

Suplementacja w leczeniu insulinooporności

Przemyślana suplementacja może być dużym wsparciem w walce z insulinoopornością. Oto najskuteczniejsze suplementy, które mogą pomóc w poprawie wrażliwości na insulinę, regulacji poziomu cukru we krwi oraz ogólnej poprawie funkcjonowania metabolicznego:

• berberyna - reguluje poziom cukru we krwi, zmniejsza produkcję glukozy w wątrobie,

• chrom - odgrywa ważną rolę w metabolizmie węglowodanów i tłuszczów, m.in. redukuje apetyt na słodycze,

• witamina D - ma właściwości przeciwzapalne, które mogą pomóc zmniejszyć insulinooporność,

• kwasy omega-3 - pomagają obniżyć stan zapalny w organizmie (który jest jednym z czynników przyczyniających się do insulinooporności) oraz pomagają poprawić profil lipidowy,

• kwas alfa-liponowy (ALA) - przeciwutleniacz, który wspomaga metabolizm glukozy,

• L-karnityna - pozwala poszerzyć tolerancję organizmu na glukozę i wrażliwość komórek na insulinę,

• probiotyki - wspierają zdrowie jelit, które ma istotny wpływ na metabolizm i wrażliwość na insulinę.

Polecane suplementy diety:

Essensey Berberyna + Kurkumina - 90 kaps.

1 porcja / 0,67 pln

59,99 pln

Dodaj do koszyka

6PAK Nutrition Effective Line Chromium - 90 kaps.

1 porcja / 0,14 pln

12,99 pln

Dodaj do koszyka

Formotiva Omega 3 - 90 kaps.

1 porcja / 0,56 pln

24,99 pln

Dodaj do koszyka

Rola aktywności fizycznej w leczeniu insulinooporności

Aktywność fizyczna odgrywa kluczową rolę w leczeniu insulinooporności, mając korzystny wpływ na poprawę wrażliwości na insulinę, kontrolę poziomu glukozy we krwi oraz ogólne zdrowie metaboliczne. Ćwiczenia, szczególnie te o umiarkowanej i wysokiej intensywności, mogą prowadzić do zwiększonego transportu glukozy do komórek mięśniowych oraz zwiększenia masy mięśniowej, która zwiększa zdolność organizmu do magazynowania glukozy. Aktywność fizyczna, zwłaszcza w połączeniu z odpowiednią dietą, jest skutecznym sposobem na redukcję masy ciała, co ma bezpośredni wpływ na insulinooporność.

Dla osób z insulinoopornością zaleca się min. 150 minut umiarkowanej intensywności ćwiczeń aerobowych lub 75 minut intensywnych ćwiczeń aerobowych tygodniowo. Do planu warto dodać co najmniej dwa dni w tygodniu ćwiczeń siłowych obejmujących wszystkie główne grupy mięśniowe. Należy również wprowadzić większą aktywność do codziennego życia, taką jak chodzenie po schodach lub spacerowanie.

Jak powinna wyglądać dieta osób z insulinoopornością?

Dieta osób z insulinoopornością powinna być starannie zbilansowana, aby wspierać stabilny poziom cukru we krwi i poprawiać wrażliwość na insulinę. Kluczowym elementem jest wybór odpowiednich węglowodanów – należy wybierać te o niskim indeksie glikemicznym. Ważne jest również spożywanie regularnych posiłków w odpowiednich odstępach czasu, co pomaga utrzymać równomierny poziom energii i unikać gwałtownych skoków glukozy we krwi.

Jedzenie słodyczy a insulinooporność

Słodycze są jednym z produktów, których należy unikać przy insulinooporności. Są zazwyczaj bogate w cukry proste i mają wysoki indeks glikemiczny. Oznacza to, że powodują szybki wzrost poziomu glukozy we krwi, co zmusza trzustkę do produkcji dużej ilości insuliny. Regularne spożywanie słodyczy prowadzi do częstych i dużych wyrzutów insuliny, co z czasem może przyczynić się do zmniejszenia wrażliwości komórek na insulinę.

Spożywanie słodyczy przyczynia się do nadmiernego spożycia kalorii i zwiększenia ilości tkanki tłuszczowej - nadmiar cukrów prostych jest szybko przekształcany w tłuszcz, zwłaszcza w okolicy brzucha, co jest ściśle związane z insulinoopornością.

Konsekwencje insulinooporności

Metaboliczne konsekwencje insulinooporności mogą prowadzić do problemów zdrowotnych takich jak:

• hiperglikemia (wzrost stężenia glukozy we krwi powyżej normy),

• nadciśnienie tętnicze,

• dyslipidemia (zaburzenie lipidowe, w którym stężenia lipidów i lipoprotein we krwi jest zbyt duże),

• zwiększone stężenie kwasu moczowego (hiperurykemia),

• podwyższone markery zapalne,

• dysfunkcja śródbłonka,

• stan prozakrzepowy,

• cukrzyca typu 2 (dominująca konsekwencja).

Jak zapobiec insulinooporności?

Zapobieganie insulinooporności wymaga zdrowego stylu życia obejmującego odpowiednią dietę, regularną aktywność fizyczną oraz dbanie o zdrowie psychiczne. Oto kilka kluczowych strategii, które mogą pomóc w zapobieganiu insulinooporności:

• zdrowa dieta - unikanie cukrów prostych i rafinowanych węglowodanów, zwiększenie spożycia błonnika, zdrowych tłuszczów, zbilansowane posiłki,

• regularna aktywność fizyczna w celu redukcji masy ciała,

• utrzymanie zdrowej masy ciała,

• regularne badania profilaktyczne i monitorowanie zdrowia (metoda HOMA, doustny test tolerancji glukozy),

• redukcja stresu.

Bibliografia:

1. A. M. Freeman, L. A. Acevedo, N. Pennings. Insulin Resistance. StatPearls Publishing. 2024.
   
2. M. C. Petersen, G. I. Shulman. Mechanisms of Insulin Action and Insulin Resistance. Physiological Reviews. Vol. 98, No. 4.
3. L. Ostrowska, K. Witczak, E. Adamska. Czy istnieją środowiskowe uwarunkowania insulinooporności? Forum Zaburzeń Metabolicznych. 2012;3(3):85-93.
4. R. Stawerska, A. Łupińska, E. Bieniek, A. Lewiński. Insulinooporność i stan przedcukrzycowy -- diagnostyka i leczenie. General Practitioner / Lekarz POZ. 2021, Vol 7, Issue 5, p358.
5. S. Y. Park, J. F. Gautier, S. Chon. Assessment of Insulin Secretion and Insulin Resistance in Human. Diabetes Metab J. 2021;45(5):641-654.
6. E. Żmuda, P. Glibowski. Rola suplementacji w insulinooporności. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu. 2023;29(3):153-165.
7. K. Nowosad. Rola diety i stylu życia w leczeniu insulinooporności. KOSMOS. Wpływ klimatu na wrażliwe ekosystemy i społeczeństwo. Tom 70 Nr 4 (2021).