Czym są adaptogeny i co warto o nich wiedzieć?

Czym są adaptogeny?

Adaptogeny to substancje, które mają za zadanie wesprzeć organizm w przystosowaniu się do niekorzystnych warunków, głównie do stresu. Wg najbardziej aktualnej definicji, adaptogeny to substancje pochodzenia naturalnego, które nie szkodzą organizmowi człowieka i działają na niego normalizująco.

Badania naukowe nad adaptogenami sprawiły, że w 1998 r. FDA (U.S. Food and Drug Administration) zdefiniowało adaptogeny jako „nowy rodzaj regulatora metabolicznego, który okazał się pomagać w adaptacji środowiskowej i zapobiegać szkodom zewnętrznym”.

Adaptacja organizmu jest bardzo istotna, aby móc cieszyć się zdrowiem i dobrym samopoczuciem, dlatego też adaptogeny są nieustannie popularne wśród osób dbających o swój dobrostan oraz równowagę w organizmie.

Co warto wiedzieć o stresie?

Stres jest stanem fizjologicznym, który może prowadzić do niezliczonych dolegliwości, w tym przewlekłego stanu zapalnego, miażdżycy, zaburzeń neurologicznych, depresji, zaburzeń metabolicznych, a nawet chorób nowotworowych i przedwczesnego starzenia się.

Jest to jednak "podchwytliwy" stan, ponieważ w niewielkim natężeniu jest on konieczny, aby organizm mógł prawidłowo funkcjonować, jednakże w ciągu ostatnich lat ze względu na tryb życia i wydarzenia na świecie osiągnął on globalnie skalę, która utrudnia codzienne życie ludzi, jednocześnie szkodząc, a nawet zagrażając zdrowiu.

Do źródeł stresu zaliczają się czynniki:

• biologiczne,

• chemiczne,

• żywieniowe,

• środowiskowe,

• psychologiczne,

• duchowe,

• fizyczne.

Od wieków przedmiotem zainteresowania naukowego jest poszukiwanie innowacyjnych sposobów radzenia sobie ze stresem.

Na czym polega działanie adaptogenne?

Mechanizm działania adaptogenów dotyczy zmian fizjologicznych, biochemicznych oraz morfologicznych. Opiera się na dwóch poziomach:

• narządowym, poprzez hormony,

• komórkowym, poprzez układy enzymatyczne.

Każdy z adaptogenów wykazuje swoje własne, indywidualne działanie, natomiast można określić ogólne właściwości, które dotyczą adaptogenów jako grupy substancji. Są to właściwości antyoksydacyjne, anaboliczne, przeciwzapalne, obniżające poziom cukru i cholesterolu we krwi, a także immunostymulacja.

Stosując suplementy diety z adaptogenami, możesz spodziewać się:

• łatwiejszej adaptacji organizmu do panujących warunków środowiskowych,

• lepszego samopoczucia,

• zwiększonej odporności organizmu,

• poprawy wydolności organizmu,

• redukcji stresu i lęku,

• zwiększonej koncentracji.

Dawkowanie adaptogenów

Dawkowanie adaptogenów zależy od substancji, jaka jest przyjmowana, od jej stężenia w danym produkcie oraz formy podania. Jest to bardzo indywidualna kwestia dla każdego adaptogenu, szczególnie, że przybierają one różne postaci - na rynku dostępne są adaptogeny w kapsułkach, w proszku, a nawet w płynie.

Najlepszym możliwym wyborem jest stosowanie się do zaleceń producenta, które znajdziesz na opakowaniu produktu. Jeśli wciąż masz wątpliwości, jak stosować dany suplement diety, skonsultuj się z lekarzem, farmaceutą lub dietetykiem.

Najpopularniejsze adaptogeny i ich działanie

Jak wiadomo, adaptogeny pomagają organizmowi w adaptacji do niekorzystnych warunków, jednakże jest to szerokie pojęcie, a każdy adaptogen charakteryzuje się swoimi własnymi właściwościami i działaniem. Warto przyjrzeć się najpopularniejszym z nich i wybrać suplement diety, który zawiera adaptogen najlepiej pasujący do Twoich potrzeb.

Ashwagandha (Withania somnifera)

Ashwagandha (Withania somnifera), znana także jako witania ospała, najczęściej występuje w Indiach, Pakistanie i Sri Lance. Zawiera ok. 80 substancji bioaktywnych, w tym witanolidy i saponiny. Charakteryzuje ją działanie uspokajające, zwiększa umiejętność radzenia sobie ze stresem, pomaga zwalczyć lęki, a także przyczynia się do rozwiązania problemu bezsenności spowodowanej stresem. Co więcej, Ashwagandha może wzmocnić układ odpornościowy.

Witania ospała może być także wykorzystywana jako wsparcie leczenia anemii, a w Indiach bywała stosowana jako dodatek do leczenia onkologicznego.

Dawkowanie Ashwagandhy zależy od suplementu, jaki jest stosowany, natomiast uznaje się, że odpowiednią ilością jest od 300 do 500 mg ekstraktu dziennie. Zwykle są to maksymalnie 2 kapsułki na dobę, ale zdecydowanie najlepiej jest zastosować się do zaleceń producenta.

Ashwagandha w ofercie bodypak.pl:

Essensey Ashwagandha Exclusive KSM-66 - 90 kaps.

1 porcja / 0,56 pln

49,99 pln

Dodaj do koszyka

Sport Definition Ashwagandha Perfect - 90 kaps.

1 porcja / 0,33 pln

29,99 pln

Dodaj do koszyka

Sprawdź także Ranking ashwagandhy - Top 6 najpopularniejszych suplementów diety z ashwagandhą w sklepie Bodypak.pl*

Koreański żeń-szeń (Panax ginseng)

Żeń-szeń koreański (Panax ginseng) zawiera naturalne związki przeciwutleniające zwane ginsenozydami, które mają wiele zastosowań. Żeń-szeń pomaga odzyskać homeostazę w warunkach nienormalnych zmian fizjologicznych spowodowanych nadmiernym stresem, takich jak podwyższony poziom kortyzolu.

Suplementy diety zawierające żeń-szeń koreański wykazują następujące działanie:

• wzmocnienie układu odpornościowego,

• zwiększenie wydolności fizycznej,

• ochrona wątroby,

• zwiększenie koncentracji,

• poprawa pamięci,

• zmniejszenie uczucia zmęczenia,

• obniżenie poziomu cholesterolu i cukru we krwi.

Co więcej, koreański żeń-szeń chroni organizm przed środowiskowymi czynnikami stresogennymi, tj. promieniowanie, związki rakotwórcze i wolne rodniki.

Dopuszczalna dzienna dawka żeń-szenia koreańskiego to ok. 200-400 mg.

Żeń-szeń koreański w ofercie bodypak.pl:

Essensey Żeń-Szeń Koreański - 90 kaps.

1 porcja / 0,44 pln

39,99 pln

Dodaj do koszyka

Olimp Gold-Vit® Complex + Żeń-szeń - 20 tabl. musujących

1 porcja / 0,80 pln

15,99 pln

Dodaj do koszyka

Różeniec górski (Rhodiola rosea)

Różeniec górski (Rhodiola rosea) to roślina chroniona, która występuje min. w Polsce, a konkretniej w Sudetach, Tatrach i Bieszczadach. Korzenie rośliny Różeńca górskiego zawierają około 140 związków bioaktywnych, w których tkwi jej potencjał ochrony przed stresem.

Substancje zawarte w tej roślinie przyczyniają się do zmniejszenia produkcji kortyzolu, a co za tym idzie stymulacji ośrodkowego układu nerwowego, co może pomóc złagodzić skutki przewlekłego stresu w organizmie.

Właściwości adaptogenne Różeńca górskiego umożliwiają:

• zwiększenie wydolności organizmu - zarówno fizycznej, jak i umysłowej,

• pobudzenie (w pozytywnym sensie),

• zwiększenie spostrzegawczości,

• regulację ciśnienia krwi,

• redukcję zmęczenia.

Stosowanie suplementów diety z Różeńcem górskim może stanowić wsparcie w walce z depresją.

Zalecana dzienna dawka Rhodiola rosea wynosi od 350 do 550 mg. Należy unikać stosowania suplementów z tą substancją wieczorami. Może to utrudniać zasypianie ze względu na pobudzanie działania układu nerwowego.

Rhodiola rosea w ofercie bodypak.pl:

6PAK Nutrition Effective Line Rhodiola Rosea - 90 kaps.

1 porcja / 0,28 pln

24,99 pln

Dodaj do koszyka

Trec Vitality Rhodiola Rosea - Różeniec górski w kapsułkach - 90 kaps.

1 porcja / 0,39 pln

34,99 pln

Dodaj do koszyka

Bakopa drobnolistna (Bacopa monnieri)

Bacopa monnieri, znana także jako bakopa drobnolistna, jest jedną z najcenniejszych roślin wykorzystywanych w medycynie ajurwedyjskiej. Występuje głównie w Indiach, Nepalu, Chinach, Wietnamie oraz Sri Lance. Do substancji aktywnych obecnych w bakopie należą bakozydy A i B, fitosterole, flawonoidy i związki fenolowe.

Oprócz działania adaptogennego, Bacopa monnieri usuwa z krwi toksyczne metale, a także wspiera leczenie cukrzycy, niedokrwistości, chorób neurodegeneracyjnych i stanów zapalnych obejmujących stawy. Jest też świetnym antyoksydantem i chroni komórki mózgu przed uszkodzeniami.

Zalecaną dzienną dawką bakopy zwykle jest 300 mg w przypadku ekstraktu, który standaryzowany jest na 55% bakozydów. Należy jednak podkreślić, że najkorzystniej jest wziąć pod uwagę zalecenie producenta, które znajdziesz na opakowaniu produktu.

Cytryniec chiński (Schisandra chinensis)

Cytryniec chiński (Schisandra chinensis) to roślina występująca w dolinach rzek w Mandżurii i Japonii, a także w lasach górskich.

Cytryniec chiński przyczynia się do poprawy ogólnego samopoczucia, zwiększa odporność psychiczną i fizyczną, a także oczywiście ma swój udział w redukcji stresu. Nie są to jednak jego jedyne zalety. Schizandra wzmacnia funkcjonowanie układu nerwowego, zapobiega miażdżycy, działa przeciwutleniająco i chroni wątrobę.

Maksymalna dopuszczalna dawka tej substancji wynosi 3 g dziennie. Na rynku dostępne są zarówno suplementy diety w kapsułkach, jak i suszony cytryniec chiński, który wykorzystywany jest jako herbata do picia. Podobnie jak w przypadku Różeńca górskiego, nie zaleca się stosowania Schizandry wieczorami.

Gotu kola (Centella asiatica) - wąkrota azjatycka

Gotu kola jest rośliną, która rośnie w ciepłych rejonach obu półkul. Do produkcji suplementów diety wykorzystywane są zarówno liście, jak i cała wąkrota azjatycka wraz z korzeniem.

Suplementacja Gotu kola może przyczyniać się do:

• poprawy funkcji poznawczych,

• regeneracji tkanki nerwowej,

• pozbycia się bezsenności,

• uspokojenia układu nerwowego.

Gotu kola może stanowić także uzupełnienie leczenia chorób i zmian skórnych, choroby wrzodowej przewodu pokarmowego, nadciśnienia oraz chorób układu krążenia.

Dobowa dawka wąkroty azjatyckiej to od 200 do 600 mg w zależności od produktu, jaki jest stosowany.

MACA (Lepidium meyenii) - pieprzyca peruwiańska

Pieprzyca peruwiańska, czyli Maca (Lepidium meyenii), występuje w centralnych Andach. Jej działanie adaptogenne doceniono wieki temu, podobnie jak w przypadku reszty adaptogenów. Maca zawiera antyoksydanty, co oznacza, że neutralizuje wolne rodniki.

Pieprzyca peruwiańska:

• wpływa korzystnie na pamięć,

• łagodzi zespół napięcia przedmiesiączkowego,

• wspiera gospodarkę hormonalną,

• pozytywnie wpływa na funkcje seksualne,

• zwiększa poziom energii,

• poprawia ogólną kondycję fizyczną.

Maca nie powinna być stosowana na noc, ponieważ może utrudniać zaśnięcie. Zalecane dawkowanie pieprzycy peruwiańskiej to 1000-3000 mg dziennie.

MACA w ofercie bodypak.pl:

OstroVit Maca - 90 tabl.

1 porcja / 0,20 pln

17,99 pln

Dodaj do koszyka

Essensey Multivit dla Niego + Korzeń MACA - 90 kaps.

1 porcja / 0,67 pln

29,99 pln

Dodaj do koszyka

Essensey Maca - 90 kaps.

1 porcja / 0,33 pln

29,99 pln

Dodaj do koszyka

Komu polecane są adaptogeny?

Działanie adaptogenne, tak jak i same suplementy, polecane są wszystkim zdrowym osobom dorosłym. Jako że są to roślinne składniki, cechują się one bezpieczeństwem stosowania. Szczególnie polecane są:

• osobom narażonym na długotrwały stres,

• osobom intensywnie trenującym i zawodowym sportowcom.

W przypadku reszty osób, zasadność przyjmowania suplementu zależy od potrzeb i problemów zdrowotnych.

Przeciwwskazania do stosowania adaptogenów

Adaptogeny roślinne, choć są naturalnymi, więc raczej bezpiecznymi suplementami, nie są dla każdego. Ze stosowania adaptogenów powinny zrezygnować kobiety w ciąży oraz karmiące piersią, choć przed rezygnacją warto skonsultować się z lekarzem. Stosowanie adaptogenów przez dzieci również powinno nastąpić po konsultacji z pediatrą.

Osoby przyjmujące niektóre leki także powinny zaczerpnąć porady specjalisty. Dotyczy to leków:

• antydepresyjnych,

• uspokajających,

• na nadciśnienie,

• hormonalnych,

• znieczulających,

• przeciwlękowych.

Wszystkie przeciwwskazania do stosowania adaptogenów można jednak zweryfikować u lekarza. Bywają przypadki, kiedy wymienione wyżej osoby mogą korzystać z dobroczynnego działania tych substancji, więc warto dowiedzieć się więcej.

Potencjalne skutki uboczne adaptogenów

Potencjalne skutki uboczne adaptogenów mogą wystąpić raczej jedynie wtedy, gdy dojdzie do przyjęcia zbyt dużej dawki suplementu lub w przypadku alergii na ja. Do tych skutków ubocznych należą:

• bóle brzucha,

• biegunki,

• mdłości,

• ból głowy,

• senność,

• rozdrażnienie,

• nadmierne pobudzenie.

W przypadku wystąpienia któregoś z wymienionych objawów, zaprzestań stosowania suplementu diety i udaj się do lekarza w celu weryfikacji przyczyny tych dolegliwości.

Czy warto stosować adaptogeny?

 Warto stosować adaptogeny, ponieważ wspomagają funkcjonowanie organizmu na wielu płaszczyznach. Są cenione za działanie antystresowe, zwiększają odporność organizmu, sprawiają, że możliwa jest homeostaza całego organizmu.

Zastosowanie adaptogenów w medycynie ajurwedyjskiej i nie tylko zapoczątkowało zaufanie do tych roślin i sprawiło, że ich popularność stale rośnie. Adaptogeny roślinne w suplementach diety są bezpieczne i skuteczne, więc warto zainwestować w swoje zdrowie.

Bibliografia:

1. Dąbrowska-Bernstein B, Moskalik M, Wydro D. Adaptogeny korygujące reakcję organizmu na stres i zaburzenia homeostazy - pomocą w prewencji chorób cywilizacyjnych. Wyższa Szkoła Zawodowa Kosmetyki I Pielęgnacji Zdrowia.

2. Biczak E, Biegańska O, Przywara G, Suchańska K, Gadzalski K, Kulbacka J. Adaptogeny jako adiuwanty w leczeniu nowotworów: poszukiwanie synergii z konwencjonalnymi terapiami. Farmacja Polska. 2024;80(3):173-187.

3. Stańczak A, Lewgowd W. Środki wspierające poprawę funkcji poznawczych – co powinnyśmy o nich wiedzieć. Farmacja Polska. 2021;77(4):201-219.

Artykuł został pierwotnie opublikowany 24.02.2022 r. oraz został zaktualizowany 03.10.2024 r. zgodnie z aktualną wiedzą i ofertą bodypak.pl.