Wartość biologiczna BV - o co chodzi?

Bardzo często na odżywkach wysokobiałkowych znajduje się informacja o wartości biologicznej zastosowanego surowca (np. BV=159 dla izolatu białek serwatki). Wiele osób nawet nie zastanawiało się o czym ten wskaźnik tak naprawdę informuje i na jakiej podstawie jest wyliczany. Dlatego właśnie powstało to opracowanie – warto być świadomym konsumentem.

Wskaźnik wartości biologicznej (BV) dla kilku popularnych źródeł białka:

- izolat białka serwatki (WPI) BV = 159
- mieszanka białek jaja i pszenicy BV = 118
- koncentrat białka serwatki (WPC) BV = 104
- laktoalbumina (białko z mleka) BV = 104
- albumina jaja kurzego BV = 100
- białko z drobiu BV = 79
- kazeina (białko mleka) BV = 77
- izolat białek soi (SPI) BV =75

CZYM ZATEM JEST WSKAŹNIK BV?

Wartość biologiczna oznaczana symbolem „BV=” (z ang. biological value) oznacza ilość protein, które mogą być przyswojone przez organizm w jednym momencie. Sama idea tego wskaźnika wydaje się być lekko abstrakcyjna, gdyż na pierwszy rzut oka można by dojść do wniosku, że konsumpcja 100g izolatu białka serwatki jest równoznaczna ze spożyciem 159g – co jest oczywistym błędem.

Tajemniczy współczynnik BV odnosi się do bilansu azotowego, a konkretnie ile danego białka jest potrzebne by go zrównoważyć. Prosta jego interpretacja jest dosyć problematyczna. Jednak wielu producentów odżywek chwali się tym parametrem jako podkreślenie wysokiej jakości danego preparatu. Problem pojawia się w momencie, gdy ktoś podejmuje próbę jednoznacznego zdefiniowania go i zrozumienia o czym tak naprawdę on mówi. Na potrzeby wytłumaczenia przyjmijmy, że organizm dorosłego mężczyzny potrzebuje „wymienić” codziennie 140g białka. Należy pamiętać, że biorą one udział w wielu procesach życiowych (w tym w postaci enzymów) i poniekąd zużywają się i należy je wymienić na nowe. Zakładając, że organizm nie boryka się z jakąś chorobą syntetyzuje on tyle samo nowych białek organizmu ile zostało zużytych. Wspomniana wymiana białek ma swoje odzwierciedlenie w pojęciu „bilansu azotowego”, który musi zostać zachowany dla maksymalnego wsparcia procesów anabolicznych. Wspomniany mężczyzna, którego organizm niejako traci 140g białka dziennie (bardzo uproszczając) musi dostarczyć w teorii równowartość 140g protein w diecie (bądź przy wykorzystaniu profesjonalnych odżywek białkowych). W praktyce około połowa budulca pochodzi z odzysku – jest to białko endogenne. Wynikiem tego wystarczy dostarczyć brakujące 70g.

BIAŁKO BIAŁKU NIERÓWNE

Zgodnie z najnowszą wiedzą praktycznie żadne białko podane w ilości 70g nie jest w stanie zrównoważyć zachwianego bilansu azotowego. Jednak istnieją białka, których spożycie umożliwia utrzymanie bilansu azotowego już przy porcji 70g, kiedy innego białka należy przyjąć nawet 120g. Przydatność białek w zależności od ich pochodzenia były badane już w okresie międzywojennym.
Białko jest jedną z najważniejszych substancji pokarmowych, co ma odzwierciedlenie w fakcie, że organizm człowieka zaczyna umierać w przypadku utraty połowy azotu zgromadzonego w organizmie. Zainteresowanie tym aspektem w tamtym okresie było znaczne. Temat podjęli młodzi biochemicy (Mithell oraz Thomas), którzy wymyślili sposób oznaczenia wartości biologicznej białek BV (z ang. biological value) – jest on stosowany po dziś dzień. Pisząc wprost współczynnik BV oznacza wpływ danej frakcji białkowej na równoważenie bilansu azotowego w stosunku do białka endogennego.

Przykładowo wartość BV dla białka mięsa kurzego wynosi 79, zatem dla zrównoważenie bilansu azotowego należy spożyć go 88,6g. Obliczenia dotyczą wspomnianego wcześniej mężczyzny, który musi uzupełnić brakujące białko (70g) by utrzymać odpowiedni poziom równowagi azotowej.

Wartość ta została wyliczona z proporcji :
70g – 79% X – 100% zatem X= 88,6g

Sytuacja jest znacznie gorsza w przypadku białek roślinnych, gdzie białka ziemniaczanego trzeba by dostarczyć aż 116 gram (jego BV jest równe 60). Zatem negatywne opinie na temat białek roślinnych i ich wartości dla organizmu sportowca, mają także i w tej kwestii jakieś podstawy (nie tylko z powodu niedostatecznej ilości części aminokwasów w aminogramie).
Wskaźnik wartości biologicznej (BV) zyskał olbrzymią popularność już pod koniec XX wieku z powodu jego jednoznacznego wskazania odżywki wysoko-białkowej, która najlepiej sprawdzi się w przypadku diety wymagającego sportowca. Oczywiście teoretyczna wartość maksymalna BV wynosi 100, jednak wpływ izolatu białek serwatki na bilans azotowy jest tak znaczny, że jego BV zostało wyliczone na poziomie 159. Jest to wartość teoretyczna, przy czym czysty izolat w sposób oczywisty jest najlepszym możliwym wyborem (pomijana jest kwestia opłacalności i ceny tego typu produktów). Inną kwestią jest teoretycznie możliwość zmniejszenia dawek WPI przy zachowaniu prawidłowego bilansu azotowego (co pozwoliłoby na pewne oszczędności). Najczęściej wykorzystywany jest zwykły koncentrat białek serwatki, który charakteryzuje się także wysokim BV=104.

PRZYKŁAD WPC: UNS WPC Econo - 1,8kg

PRZYKŁAD WPI: FA Nutrition Gold Whey Protein Isolate - 2270g

PRZYKŁAD WPH: BioTech Hydro Whey Zero - 1816g

PRZYKŁAD WPC+WPI: SportDefinition That's The Whey - 2,27kg

Wartość biologiczna białka pierwotnie szacowana była na maksymalnie 100 (dla izolatu białek jaj), jednak w pewnym momencie ustalono wskaźnik przekraczający tą historyczną granicę. Przełomowym momentem było wyizolowanie niemalże czystych protein białek serwatki (WPI), którego współczynnik BV wyniósł aż 159.

PODSUMOWANIE

Wartość biologiczna może posłużyć jako wyróżnik produktów najwyższej jakości, jednak samo w sobie jest aktualnie trochę historyczną ciekawostką. Anaboliczny wpływ protein jest jasny i bezsprzeczny (w kwestii dodatniego bilansu azotowego) – i dotyczy frakcji pełnych tj. niedenaturowanych. Warto podkreślić, że pełnowartościowe odżywki pozyskiwane z serwatki zawierają także immunoglobuliny, które wpływają na wzmocnienie układu odpornościowego oraz ogólnego stanu organizmu.