Melatonina - czy warto

Suplementy oparte o melatoninę są coraz popularniejsze, dostępne są także leki bazujące na niej. Częste akcje marketingowe w prasie, telewizji oraz radiu przysparzają jej coraz szerszą grupę zwolenników. Czy jednak jest warta zakupu i włączenia do codziennej suplementacji? Czy jest to tylko znakomite rozwiązane problemu bezsenności? - na te i inne pytania postaram się odpowiedzieć właśnie w tym opracowaniu. Melatonina to jedna z najciekawszych i powszechnie dostępnych substancji, której aktywność biologiczna jest bardzo szeroka i nie zamyka się jedynie w poprawie jakości snu.

Struktura 1. Struktura chemiczna melatoniny

RYS HISTORYCZNY:

Melatonina została odkryta przeszło 50 lat temu przez Lernera Arona – została ona przez niego wyizolowana z przysadki mózgowej (bydlęcej). Żeby zobrazować przebieg badania wyobraźcie sobie, ze wykorzystał do tego celu aż 200 000 sztuk tych gruczołów. Jakkolwiek może Wam się wydawać to obrzydliwe, tak przyniosło wiele korzyści zarówno ówczesnemu, jak i współczesnemu społeczeństwu. Biorąc pod uwagę aktualne metody jej produkcji, powstaje ona z l-tryptofanu. Melatonina jest niejako pochodną serotoniny, która jest jednym z ważniejszych neuroprzekaźników. Syntetyzowana jest nie tylko w szyszynce, ale także w przewodzie pokarmowym – i co ciekawe występuje jej tam nawet 400 razy więcej.

WŁAŚCIWOŚCI ANTYOKSYDACYJNE I PRZECIWZAPALNE:

Zgodnie z wynikami badań melatonina wykazuje działanie antyoksydacyjne, jest więc świetnym przeciwutleniaczem wspierającym układ odpornościowy w walce z wolnymi rodnikami (w tym zakresie można ją przyrównać do witaminy A, C bądź E). Wolne rodniki powstają naturalnie w każdej żywej komórce, a ich dezaktywacja stanowi niezbędny ruch by zachować pełnię zdrowia i dobrą formę. Musicie mieć świadomość, że ich działanie może w skrajnym wypadku doprowadzić do mutacji w materiale genetycznym, a tym samym do rozwinięcia się nowotworu. Oczywiście niemal praktycznie nie ma ryzyka by do tego doszło – jednak warto mieć tego świadomość i wkomponować źródła silnych antyoksydantów w swoją codzienną dietę. Wykazano już, że melatonina chroni śluzówki żołądka, jelit oraz przełyku przed powstawaniem  tzw. „nadżerek”. Dodatkowo wpływa na ograniczenie stanów zapalnych, istnieją także solidne przesłanki świadczące o tym, że ogranicza problem powstawania owrzodzeń spowodowanych przez ciągłe stosowanie aspiryny.
UWAGA: badania dowodzą, że melatonina nie powoduje żadnych negatywnych skutków ubocznych.

WPŁYW MELATONINY NA UKŁAD ODPORNOŚCIOWY:

Melatonina wywiera pozytywny wpływ na układ immunologiczny poprzez zwiększenie jego wydolności w walce z infekcjami, ale także zapewniając lepszy sen,  bowiem to on warunkuje odpowiednią regenerację organizmu i jego układów. Przyczynia się do lekkiego zwiększenia grasicy, w której powstają nowe limfocyty T mające olbrzymie znaczenie dla odporności. Niestety wraz z wiekiem gruczoł ten maleje, aż w końcu zanika. Dodatkowo po przekroczeniu wieku ok. 40 lat maleje także ilość naturalnie produkowanej melatoniny. Wpływ melatoniny na walkę z wolnymi rodnikami wynika z właściwościami chemicznymi tej indoloaminy, wpływa także na aktywność enzymów antyoksydacyjnych (stanowiących drugą linię obrony komórek organizmu przed wolnymi rodnikami), jest świetnym immunomodulatorem odpowiedzi układu odpornościowego.

MELATONINA A SEN:

Wpływ melatoniny na jakość snu jest tym co interesuje większość ludzi i to właśnie te jej działanie jest powszechnie znane i uznane. Jest swoistym regulatorem dobowego rytmu snu. Ilość uwalnianej i produkowanej melatoniny jest zależne od dostępu oświetlenia. Generalnie im mniej światła tym jest jej więcej w organizmie.

Wykres 1. Rytm dobowy melatoniny w różnym wieku (pas ciemny – okres ciemności).

Współczesny świat pełen jest sytuacji stresowych związanych zazwyczaj z walką o lepsze życie (tzw. „pędem za sukcesem”). Całości dopełnia problem związany z trybem pracy zmianowej, kiedy to raz pracujesz na nockę, raz masz dniówkę itd. Jest to najczęstszy powód bezsenności (oraz oczywiście ciągły stres), dlatego też dodatek melatoniny jest niesamowicie przydatny (bowiem ciągłe zmiany i brak regularnego cyklu dobowego prowadzi do zachwiania równowagi organizmu oraz produkcji naturalnej melatoniny).
Osoby aktywne fizycznie, w tym adepci kulturystyki powinni zainteresować się dodatkiem melatoniny ze względu na jej pozytywny wpływ na jakość snu, a więc i regeneracji. Jest ona poza treningiem podstawą osiąganych efektów. Czasem można dotrzeć do informacji, że melatonina jest w stanie zahamować katabolizm, jednak nie doszukałem się poważnej literatury, która potwierdziłaby tą informację.
DAWKOWANIE: zazwyczaj porcja wynosi od 3 do 5 mg i już taka ilość melatoniny jest w zupełności wystarczająca dla jej realnego działania.

KIEDY NIE STOSOWAĆ MELATONINY:

• w przypadku uczulenia na nią bądź jakąś substancję, która jej może towarzyszyć,
• pijąc alkohol,
• będąc w ciąży bądź Kobietą karmiącą (standardowa formułka).

PODSUMOWANIE:

Melatonina jest jedną z najciekawszych substancji aktywnych, która nie powoduje jednocześnie żadnych negatywnych skutków ubocznych (co zostało udowodnione w wielu badaniach). Zakres jej aktywności biologicznej jest niezwykle szeroki i nie ogranicza się jedynie do poprawy jakości snu i ułatwiania zasypiania. Właśnie dlatego będzie bardzo dobrym wyborem jako swoisty preparat prozdrowotny. Jest w szczególności dobrym dodatkiem w przypadku osób bardzo aktywnych fizycznie. Melatonina jest dostępna w formie suplementu oraz lekarstwa (można zakupić bez recepty) – kwestia wyboru, które źródło będzie lepsze. Warto przy tym zwrócić uwagę, że w większości przypadków jest to jedynie kwestia innego zgłoszenia w GIS’ie (Główny Inspektorat Sanitarny). Klasycznie nie zalecam sięgania po produkty marek nieznanych, wręcz „krzaków” - mogą one zawierać pewne bliżej nieokreślone zanieczyszczenia.



LITERATURA:
[1]. Prof. dr hab. n. med. Jolanta Jaworek , Melatonin – promissing hormone Gastroenterol. Pol., 2010, 17 (3), 220-226.
[2]. Jolanta Jaworek, Melatonina - hormon dotąd niewykorzystany,  Gastroenterologia Polska, 2010, Tom: 17, Numer: 3, 220-226, ISSN: 1232-9886.
[3]. Michał Karasek, Clinical significance of melatonin, Borgis - Postępy Nauk Medycznych 10/2007, s. 395-398 .
[4]. Maldonado MD, Manfredi M, Ribas-Serna J, Garcia-Moreno H, Calvo JR. Melatonin administrated immediately before an intense exercise reverses oxidative stress, improves immunological defenses and lipid metabolism in football players.Physiol Behav. 2012 Mar 20;105(5):1099-103. 2011 Dec 22.
[5]. Prof. dr hab. Bronisław Cymborowski, kierownik Zakładu Fizjologii Bezkręgowców na Uniwersytecie Warszawskim „Na bezsenność – melatonina”.
[6]. Melatonina, artykuł Barbary Michalik konsultowany z prof. dr. hab. med. Stefanem Zgliczyńskim, 2001.